Pierwsze opracowanie poświęcone tematyce granic wolności związkowych funkcjonujących w polskim systemie prawnym. Autor przedstawia własne koncepcje, skupiając się na problematyce prawidłowego wytyczania w krajowym porządku prawnym granic materialnych i legislacyjnych wolności związkowych, co pozwoliło na uzupełnienie dotychczas przedstawianego w doktrynie obrazu badanych swobód.

WYKAZ SKRÓTÓW

WSTĘP

ROZDZIAŁ PIERWSZY
ISTOTA WOLNOŚCI ZWIĄZKOWYCH I ICH GRANIC

1. Uwagi wprowadzające
2. Geneza i natura wolności związkowych
2.1. Ewolucja prawodawstwa traktującego o wolnościach i prawach związkowych w rysie historycznym
2.2. Teoretycznoprawne ujęcie wolności związkowych z perspektywy ich natury, charakteru oraz treści
2.2.1. Uwagi ogólne
2.2.2. Przyrodzona, niezbywalna i nienaruszalna godność człowieka jako źródło wolności związkowych
2.2.3. Treść wolności związkowych w indywidualnym i zbiorowym wymiarze
2.2.4. Charakter rodzajowy wolności związkowych
3. Systematyka wolności związkowych funkcjonujących w polskim systemie prawnym: między monizmem a pluralizmem wolnościowym
3.1. Uwagi ogólne
3.2. Koncepcja monistyczna
3.3. Koncepcja pluralistyczna
3.4. Koncepcja meta-wolności związkowych
4. Miejsce wolności związkowych wśród wolności i praw konstytucyjnych
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Wolności związkowe jako zasada ustroju państwa
4.3. Wolności związkowe jako filary solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych
4.4. Wolności związkowe jako kategoria wolności i praw człowieka
5. Teoretyczne ujęcie granic wolności związkowych
5.1. Czy wolność ma granice?
5.2. Złożona istota granic wolności prawnie chronionych
5.3. Między prawem a wolnością: ograniczona swoboda prawodawcy w sferze kształtowania granic wolności związkowych
5.4. Powszechne warunki dopuszczalności ograniczania wolności prawnie chronionych
5.5. Kryterium skutkowe jako właściwe kryterium oceny działalności prawodawczej w obszarze ograniczania wolności związkowych
5.6. Konieczność uwzględnienia specyfiki poszczególnych filarów wolności związkowych w procesie identyfikacji, charakterystyki i ewaluacji poszczególnych ograniczeń
6. Uwagi końcowe

ROZDZIAŁ DRUGI
KONSTYTUCYJNY MODEL OGRANICZANIA WOLNOŚCI ZWIĄZKOWYCH

1. Uwagi wprowadzające
2. Konstytucyjne ograniczenia wolności związkowych w ujęciu historycznym
2.1. Ograniczenia wolności związkowych w polskich konstytucjach okresu międzywojennego
2.2. Granice wolności związkowych w Konstytucji PRL
3. Charakterystyka aktualnego konstytucyjnego modelu ograniczania wolności związkowych
3.1. Uwagi ogólne
3.2. Motywy leżące u postaw decyzji prawodawcy konstytucyjnego o odwołaniu się do standardu umowy międzynarodowej w zakresie ograniczania wolności związkowych . 87
3.3. Istota i charakter konstytucyjnego odesłania do umów międzynarodowych w związku
z ograniczaniem wolności związkowych
3.4. Wynik konstytucyjnego testu proporcjonalności stosowanych ograniczeń jako uniwersalna i ostateczna granica legislacyjna w procesie prawnego limitowania wolności
związkowych
4. Konstytucyjne ograniczenia i wyłączenia dotyczące wolności związkowych w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Konstytucyjne ograniczenia i wyłączenia o charakterze przedmiotowym
4.2.1. Konstytucyjne zakazy tworzenia określonego typu organizacji związkowych
4.2.2. Odrębny standard ograniczania konstytucyjnego prawa do strajku pracowniczego
4.2.3. Ograniczenia wolności związkowych a konstytucyjna regulacja stanów nadzwyczajnych
4.3. Konstytucyjne ograniczenia i wyłączenia o charakterze podmiotowym
5. Uwagi końcowe

ROZDZIAŁ TRZECI
MIĘDZYNARODOWY MODEL OGRANICZANIA WOLNOŚCI ZWIĄZKOWYCH

1. Uwagi wprowadzające
2. Zakres obowiązywania umów międzynarodowych w obszarze ograniczania wolności związkowych – między literalną treścią umowy a jej wykładnią
3. Problematyka kształtowania granic wolności związkowych w systemie aktów uniwersalnych
3.1. Wolności i prawa związkowe w prawodawstwie Organizacji Narodów Zjednoczonych
3.2. Uniwersalne standardy ograniczania wolności i praw związkowych ukształtowane w aktach prawnych ONZ
4. Legislacyjne i materialne granice wolności związkowych w dokumentach Międzynarodowej Organizacji Pracy
4.1. Przegląd najważniejszych aktów prawnych Międzynarodowej Organizacji Pracy wiążących polskiego ustawodawcę w obszarze wolności i praw związkowych
4.2. Generalny model ograniczania wolności i praw związkowych w świetle prawodawstwa Międzynarodowej Organizacji Pracy
5. Granice wolności związkowych w systemach regionalnych
5.1. Wolności związkowe i ich granice w aktach prawnych Rady Europy
5.1.1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
5.1.2. Europejska Karta Społeczna
5.2. Prawodawstwo UE a ograniczanie wolności związkowych
6. Zakaz nadużywania kompetencji prawodawczych oraz wolności i praw związkowych jako podstawowa granica legislacyjna i materialna w prawodawstwie międzynarodowym
7. Wzajemne relacje pomiędzy standardami ograniczania wolności związkowych ukształtowanymi w poszczególnych umowach międzynarodowych wiążących Polskę
8. Uwagi końcowe – czy prawo międzynarodowe pozwala ustawodawcom krajowym na naruszenie istoty wolności związkowych?

ROZDZIAŁ CZWARTY
ZWIĄZKOWA WOLNOŚĆ ZRZESZANIA SIĘ Z PERSPEKTYWY JEJ GRANIC

1. Uwagi wprowadzające
2. Podmiotowe granice związkowej wolności zrzeszania się
2.1. Uwagi ogólne
2.2. Osoby samozatrudnione oraz świadczące pracę w oparciu o formy cywilnoprawne na krajowym rynku pracy w kontekście związkowej wolności zrzeszania się
2.3. Pojęcie człowieka pracy w Konstytucji i prawie międzynarodowym jako wartość graniczna zakresu podmiotowego związkowej wolności koalicji
2.3.1. Uwagi terminologiczne
2.3.2. Człowiek pracy w prawie międzynarodowym
2.3.2.1. Problem ścisłego tłumaczenia języka autentycznego aktów prawa międzynarodowego w kontekście kształtowania statusu człowieka pracy
2.3.2.2. Rola międzynarodowych organów implementacyjnych w definiowaniu cech dystynktywnych człowieka pracy
2.3.3. Człowiek pracy w rozważaniach Trybunału Konstytucyjnego w kontekście wyroku w sprawie K 1/13
2.3.3.1. Problematyka podmiotowych granic związkowej wolności zrzeszania się w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
2.3.3.2. Koncepcja podmiotu związkowej wolności zrzeszania się przyjęta przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie K 1/13
2.3.3.3. Uwagi krytyczne
2.3.3.4. Postulowany sposób definiowania pojęcia „człowiek pracy” na poziomie konstytucyjnym
2.4. Krytyczna analiza ustawowego pojęcia „człowiek pracy” w kontekście wolności zrzeszania się w związkach zawodowych
2.4.1. Kontekst czasowy
2.4.2. Człowiek pracy w ustawie związkowej w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2018 roku
2.4.2.1. Pełne prawo koalicji ludzi pracy w przededniu nowelizacji
2.4.2.2. Ograniczone prawo koalicji ludzi pracy przed nowelizacją
2.4.3. „Człowiek pracy” w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2019 roku
2.4.3.1. Zasadniczy cel analizowanej reformy prawa związkowego
2.4.3.2. Pełne prawo koalicji ludzi pracy po nowelizacji
2.4.3.3. Ograniczone prawo koalicji ludzi pracy po nowelizacji
2.5. Ustawowe podmiotowe wyłączenia i ograniczenia związkowego prawa koalicji w służbach publicznych
2.5.1. Specyfika ograniczania prawa koalicji w służbach publicznych
2.5.2. Granice wolności zrzeszania się funkcjonariuszy publicznych w świetle standardów międzynarodowych
2.5.3. Członkowie administracji publicznej
2.5.4. Funkcjonariusze Policji oraz służb pokrewnych
2.5.5. Członkowie sił zbrojnych
3. Modele legalizacji ruchu związkowego oraz ich wpływ na kształt granic związkowej wolności zrzeszania się
3.1. Uwagi ogólne
3.2. Notyfikacja i rejestracja jako modele legalizacji działalności związkowej w świetle standardów międzynarodowych
3.3. Polski model legalizacji działalności związkowej w kontekście granic związkowej wolności zrzeszania się
3.3.1. Ogólna charakterystyka polskiego modelu
3.3.2. Obligatoryjna treść statutu organizacji związkowej w kontekście międzynarodowych standardów legislacyjnych
3.3.3. Minimalna liczba osób uprawnionych do utworzenia organizacji a problem niskiego stopnia uzwiązkowienia rynku pracy w Polsce
3.3.3.1. Wpływ wymogu zachowania minimalnej liczby założycieli i członków na sytuację prawną organizacji związkowej
3.3.3.2. Stanowisko organów międzynarodowych w przedmiocie dopuszczalnych wymogów liczbowych w procesie tworzenia i działania organizacji związkowych
3.3.3.3. Minimalna liczba założycieli i członków organizacji związkowej a realia polskiego rynku pracy
3.3.3.4. Propozycje rozwiązania zarysowanego problemu 270
3.3.4. Postępowanie w przedmiocie rejestracji organizacji związkowej i jego reglamentacyjne oddziaływanie na związkową wolność zrzeszania się
3.3.5. Zakres kontrolnych kompetencji sądu rejestrowego w procesie rejestracji organizacji związkowej
3.3.6. Charakter prawny i skutki prawne rejestracji organizacji związkowych
4. Stowarzyszenie zawodowe jako alternatywa dla związku zawodowego w procesie ograniczania gwarancji związkowych na poziomie ustawowym
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Związek zawodowy w ujęciu funkcjonalnym
4.3. Związek zawodowy a stowarzyszenie – między genetycznym pokrewieństwem a funkcjonalną odmiennością
4.4. „Zwykły” związek zawodowy
5. Uwagi końcowe

ROZDZIAŁ PIĄTY
NEGATYWNA WOLNOŚĆ ZWIĄZKOWA I JEJ GRANICE

1. Uwagi wprowadzające
2. Polski model negatywnego wymiaru wolności związkowych i jego granice
2.1. Uwagi ogólne
2.2. Związek zawodowy jako dobrowolna organizacja ludzi pracy w kontekście negatywnego wymiaru wolności związkowych
2.3. Zakaz dyskryminacji ze względu na fakt pozostawania poza związkiem zawodowym
2.3.1. Istota zakazu
2.3.2. Obowiązki pracodawców
2.3.3. Obowiązki innych podmiotów
2.3.4. Szczególny obowiązek prawodawcy w kontekście zasady równości w prawie
2.3.5. Zakaz dyskryminacji a negatywne konsekwencje wynikające z faktu pozostawania poza związkiem zawodowym
2.4. Poszanowanie negatywnej wolności związkowej w kontekście zasady reprezentacji ogólnej i szczególnej
2.4.1. Zakres reprezentacji związkowej
2.4.2. Zasada reprezentacji ogólnej
2.4.3. Zasada reprezentacji szczególnej
2.5. Monopol formy organizacyjnej związku zawodowego a negatywna wolność związkowa
3. Problematyka dopuszczalność stosowania klauzul bezpieczeństwa związkowego w krajowych stosunkach przemysłowych
3.1. Uwagi ogólne
3.2. Typy klauzul bezpieczeństwa związkowego oraz ich wpływ na swobodę pozostawania poza związkiem zawodowym
3.3. Dopuszczalność stosowania klauzul bezpieczeństwa związkowego w świetle standardów międzynarodowych
3.4. Związek między stosowaniem klauzul związkowych a stopniem uzwiązkowienia danego rynku pracy na przykładzie wybranych porządków prawnych
2.5. Potencjał stosowania klauzul bezpieczeństwa związkowego w polskim systemie prawnym
4. Uwagi końcowe

ROZDZIAŁ SZÓSTY
GRANICE AUTONOMII ZWIĄZKOWEJ

1. Uwagi wprowadzające
2. Granice niezależności związków zawodowych i organizacji pracodawców
2.1. Uwagi ogólne
2.2. Pracodawca jako podmiot aktywnie zaangażowany w życiu pracowniczych organizacji związkowych w kontekście problematyki „żółtych” związków zawodowych
2.3. Potrzeba ograniczania aktywności politycznej ruchu związkowego
2.4. Sądowy nadzór nad działalnością związkową i jego wpływ na autonomię partnerów społecznych w Polsce
2.4.1. Uwagi ogólne
2.4.2. Nadzorowanie działalności związkowej w świetle standardów międzynarodowych
2.4.3. Kryterium zgodności z prawem jako podstawowa granica materialna dla swobody działania organizacji związkowych w Polsce
2.4.3.1. Uwagi wstępne
2.4.3.2. Wpływ reformy prawa związkowego z 1 stycznia 2019 r. na zakres ingerencji nadzorczej sądu rejestrowego
2.4.3.3. Wzorce nadzoru – kodeks dobrych praktyk związkowych
2.4.3.4. Szczególne znaczenie klauzul generalnych z art. 8 k.p.
2.4.3.5. Działalność organu związkowego jako przedmiot sądowego nadzoru
2.4.4. Konsekwencje prawne podjęcia działalności niezgodnej z prawem
2.4.5. Postępowanie nadzorcze a standardy legislacyjne wiążące krajowego prawodawcę
3. Granice samorządności związków zawodowych i organizacji pracodawców
3.1. Uwagi ogólne
3.2. Wybrane standardy uzasadniające reglamentację swobody partnerów społecznych w zakresie kształtowania swojej struktury organizacyjnej
3.3. Charakter prawny statutu a granice swobody kształtowania organizacji wewnętrznej
3.4. Granice swobody kształtowania zasad nabywania i utraty statusu członka danej organizacji
3.5. Wybrane standardy reglamentujące swobodę prowadzenia statutowej działalności
4. Uwagi końcowe

ROZDZIAŁ SIÓDMY
GRANICE RÓWNOŚCI ZWIĄZKOWEJ

1. Uwagi wprowadzające
2. Granice zasady równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
3. Wyjątki od zasady równości związkowej w świetle standardów Międzynarodowej Organizacji Pracy
4. Kryterium reprezentatywności jako granica równouprawnienia partnerów społecznych i pluralizmu związkowego
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Prawny mechanizm wyłaniania reprezentatywnych organizacji
4.3. Skutki i funkcje różnicowania organizacji w oparciu o kryterium reprezentatywności
4.3.1. Skutki przypisania danej organizacji statusu reprezentatywnej
4.3.2. Funkcje przypisywane konstrukcji prawnej reprezentatywności związkowej
4.3.2.1. Uwagi wstępne
4.3.2.2. Funkcja porządkująco-kolizyjna
4.3.2.3. Wyłanianie najbardziej efektywnej reprezentacji związkowej
4.3.2.4. Konsolidacja ruchu związkowego
5. Problem asymetrii uprawnień partnerów społecznych
6. Potrzeba dyferencjacji pozycji prawnej poszczególnych kategorii ludzi pracy a zakładowy poziom dialogu i współpracy partnerów społecznych
6.1. Uwagi ogólne
6.2. Dyferencjacja jako cecha zbiorowego prawa pracy
6.3. Socjologiczne motywy uzasadniające potrzebę różnicowania pozycji prawnej pracowników i innych osób wykonujących pracę w zbiorowym prawie pracy
6.4. Więź z zakładem pracy jako kryterium uzasadniające potrzebę różnicowania związkowych uprawnień pracowników i innych osób wykonujących pracę zarobkową na
poziomie zakładu pracy
6.5. Podstawowe dylematy związane z potrzebą różnicowania związkowych uprawnień pracowników i innych osób wykonujących pracę zarobkową na poziomie zakładu pracy
7. Uwagi końcowe

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

STRESZCZENIE

SUMMARY (The limits of trade union freedoms in the Polish legal system)